How to? Reviewen.
Natuurlijk hebben wij handvatten, duidelijk meer dan bij spellen. Er is de stof, er zijn de vragen en er is een antwoordmodel. Maar redenaties kunnen alle kanten uitgaan en er zijn soms dingen die prima hout snijden. Of dan het verschil tussen expliciete en impliciete antwoorden. Afgelopen voorjaar haalde mijn tweede corrector een aantal punten bij een kandidaat weg, terwijl wij allebei wisten dat de kandidaat wist waar hij het over had, terwijl een andere kandidaat een absolute woordbrij opgeschreven had, ik haar geen punten had toegekend, en de tweede corrector haar wel punten toekende omdat ze ergens een begrip had opgeschreven dat in het antwoordmodel stond. Het is af en toe een waardeloze taak: nakijken.
En hoewel het bij spellen nog vaak veel subjectiever is, is het belangrijk om de definities helder te hebben. Wat is een spel? De Franse socioloog Caillois (1961) gaf veel gebruikte kenmerken van spel. Volgens hem draait het bij spel om het vrijwillige karakter van deelname, schept het plezier, staat het los van de echte wereld, heeft het duidelijke regels, produceert het niets en is de uitkomst van het spel onzeker. Hij ontleende veel van zijn werk aan de Nederlandse historicus Johan Huizinga, het boek Homo Ludens -de spelende mens- uit 1938. Voor Huizinga was spel noodzakelijk voor de ontwikkeling van menselijke cultuur.
Hoe vertaalt zich dat naar bordspellen? De eerste twee zijn niet zo ingewikkeld. Het vrijwillige karakter is helder. Niets is zo frustrerend als van iemand verwachten dat hij mee gaat doen aan een spel, terwijl hij helemaal geen zin heeft. Een spel moet plezier bieden. Zonder plezier ga je geen spel spelen, tenzij de alternatieven nog veel erger zijn. Dat is een helder en bovendien een te meten criterium.
Dat het los staat van de echte wereld heeft denk ik vooral te maken dat spellen de mogelijkheid moeten bieden om dat waar je mee bezig bent even los te laten. In recente jaren zien we bovendien dat mensen meer en meer moeite krijgen met bepaalde spellen omdat ze juist te dichtbij komen. Spellen over kolonialisme bijvoorbeeld. Waar 20 jaar geleden bijna iedereen moeiteloos Puerto Rico speelde, in ieder geval qua thema, ligt dat anno 2023 moeilijker. This War of Mine en Freedom, the Underground Railroad zijn andere titels, om andere redenen die bij me opkomen. In beide spellen komt de werkelijkheid ontnuchterend dichtbij en maakt het dat sommige mensen het helemaal niet leuk vinden om te spelen.
Duidelijke regels zijn een absolute must. Niet alleen houden bordspelers van goede regelboeken, maar niets is zo vervelend als regels niet duidelijk zijn. Als spelers moeten gokken wat de bedoeling is van de maker is het duidelijk dat er geen goed spel op tafel ligt. Als je tijdens het voorbereiden van een spel meerdere keren een beroep moet doen op de forums van Boardgamegeek of een Reddit, dan heb je als maker van het spel iets niet goed gedaan.
Zijn nadruk op dat het niets produceert vind ik persoonlijk een mooie. Het gaat erom dat spelers er niets anders uithalen dan de ervaring van de activiteit zelf. In een wereld waarin het steeds meer en meer draait om presteren, efficiënt zijn, doelen halen en bevreemdende influencers die trots melden dat ze om 5 uur opstaan om hun wereld te laten draaien, is het bevrijdend dat er activiteiten zijn die zich daarvan losmaken.
Dat de uitkomst onzeker is, gaat natuurlijk voor heel veel spellen niet op. Als ik ga schaken tegen een willekeurig persoon die een flink aantal potten geschaakt heeft, dan is de uitkomst zeker. Maar waar het om gaat is dat de omstandigheden voor alle spelers gelijk zijn en binnen die kaders de uitkomst nog niet zeker is. Als ik tijdens een spel Zoektocht naar El Dorado in de analyserende stand ga en de melding doe: 'Ik denk dat mama gaat winnen', is de motivatie ineens helemaal weg bij mijn zoon: 'Waarom spelen we dan nog?', terwijl hij zijn kaarten op tafel gooit. Ik doe dat dus niet meer.
Wat kan ik hiermee als reviewer?
- Plezier moet absoluut aanwezig zijn
- Thema is belangrijk
- Goede en duidelijke regels
- De ervaring moet voldoening geven
- Groei in vaardigheid is belangrijk
Die laatste is een beetje een vrije interpretatie, maar ik hang in dit opzicht naar Huizinga die iets meer de nadruk legde op competitie. Voor mij is dat belangrijk. Niet per se om te winnen, maar wel om te spelen voor de winst. Ik wil in een bepaalde mate controle hebben over het spel. Spellen waarin geluk de dominante factor zijn laat ik liever links liggen, terwijl een bepaalde mate van 'push your luck' doorgaans gewaardeerd wordt, zeker als het passend is in het thema. Als voorbeeld wil ik graag Star Wars Outer Rim geven. Je kunt skills verzamelen in het spel die de kans op succes vergroten. Je moet echter nog steeds dobbelstenen rollen die de uitkomst bepalen. De kans wordt groter, maar het kan nog steeds misgaan. Voor mij is dat de perfecte mitigatie van geluk. Kans niet uitsluiten, maar beperken door het maken van bepaalde keuzes.
Ik denk dat dit de 'guideline' van mijn reviews gaat worden. Dan is er toch een bepaalde mate van 'objectiviteit' en weten jullie waar ik op let bij het waarderen van een spel.
