Binnenkort is het 25 jaar geleden dat ik in Nusfjord was. Mevrouw Verschuur en ik waren op de fiets op weg naar de Noordkaap en hadden voor de route via Bodø en de Lofoten gekozen. Vanuit Katwijk aan Zee naar de Lofoten is het ongeveer 4000 kilometer. Best ver. En dan, als je eenmaal op de Lofoten bent dan ben je nog niet in Nusfjord.
Om daar te komen moet je via een geitenpaadje van de E10 (en ook weer terug). Dat geitenpaadje schijnt prachtig te zijn met de mooiste uitzichten van Noorwegen. Wij hebben die uitzichten helaas niet gezien want: mist en motregen.
En dan sta je daar, met tintelende handen in je natte Goretex en je soppende schoenen, en je vraagt je af: "Wat doe ik hier en waarom wilde ik hier naar toe?"
De tragiek van de wereldreiziger. Het zou zomaar de titel van een boek kunnen zijn. Of van een gedicht van Levi Weemoedt. De tragiek van het ergens zijn op het verkeerde moment. Je bent tien jaar onderweg, op wereldreis, en precies daar wanneer je ziek bent en er niets anders op zit dan liggen rillen op een doorgezakt jeugdherbergmatras met pisvlekken.
Of het weer breekt spel, omdat het niet synchroniseert met je plannen. Dat was ons geval in Nusfjord: mist en motregen.
Oh, mense... ik kan avonden over dit soort dieptepunten vertellen. Met gemak. Mevrouw Verschuur weet dat meestal te voorkomen.
En dat is dan weer een meevaller voor u.
Nusfjord is een van de oudste en best bewaarde vissersdorpen in Noorwegen. Het is gelegen op de eilandengroep Lofoten en hoort administratief bij de gemeente Flakstad. Het plaatsje is door UNESCO in 1975 aangewezen als proefproject om de traditionele Noorse architectuur te behouden.
Nusfjord wordt momenteel niet meer permanent bewoond en is een museumdorp. Wel is het nog mogelijk er te overnachten in een traditionele rorbuer.
Vanwege het trauma van Nusfjord heb ik tot het laatst gewacht om het aan onze Uwe Rosenbergverzameling toe te voegen. En toen het moment eindelijk daar was, kwam het bericht dat er een Big Box op stapel stond. Een uitgave waarin niet alleen het basisspel maar ook de bijna onvindbare uitbreidingen als The Salmon Deck, The Plaice Deck, De Besøkende en The Trout Deck. En ook nog The Forgotten en Expansion Pack #1.
Het kon niet op. Bovendien was de prijs voor dit alles de helft van wat er voor een tweedehandsje van de basis werd gevraagd.
Daar wilde ik wel op wachten.
Dat duurde ruim een jaar.
Ik vond het niet erg.
Op een bepaalde manier hoorde dit bij Nusfjord, voor mijn gevoel.
Inmiddels is die Big Box er. En laat ik maar meteen met het eind van mijn review bij u in huis vallen: KOOP DIT SPEL!
Wacht niet tot u mijn verhaal gelezen heeft. Dan zijn de laatste exemplaren misschien al verkocht. Wacht even met verder lezen, ga naar een verkoopsite of - beter nog - hol naar uw spellenboer, koop dit spel en lees daarna pas de rest.
Als dat gebeurd is dan kunnen we verder.
Op de doos lezen we dat Nusfjord een rustig vissersdorpje in de Lofoten-archipel in het noorden van Noorwegen is. Vijftig jaar geleden bloeide de bedrijvigheid als de kabeljauw kwam paaien. Tegenwoordig is Nusfjord meer een museum dan een dorp, met minder dan honderd inwoners.
Ik schreef dat ook al, dus het moet wel waar zijn.
In de tijd waarin het spel Nusfjord zich afspeelt, zag het er heel anders uit. Zeilschepen domineren de fjord. De rotsen rond Nusfjord zijn bedekt met bomen.
Als speler heb je de rol als eigenaar van een groot visbedrijf. Het is het jouw doel om de haven en het omringende landschap te ontwikkelen. Om daarin te slagen moet je je vloot uitbreiden, het bos kappen, nieuwe gebouwen neerzetten en de plaatselijke ouderen tevredenstellen. Anderen doen dit natuurlijk ook, dus de concurrentie is groot.
Net als veel van zijn spellen (vrijwel alle uit de periode waarin dit spel ontwikkeld is) heeft Rosenberg in Nusfjord gekozen voor een mechanisme om arbeiders te plaatsen. Elke speler begint met drie arbeiders die op een centraal bord geplaatst worden om bepaalde acties te activeren. Of een speler nu een bos wil kappen op zijn eigen bord, een nieuwe kotter wil kopen of een gebouw wil bouwen, hij moet een arbeider op het juiste veld plaatsen - wat alleen mogelijk is als er ruimte is voor deze arbeider.
Geld is schaars en een van de snellere en makkelijkere manieren om hier aan te komen is door aandelen van je eigen bedrijf op de markt te zetten. Deze riskante actie kan de moeite waard zijn, want als je erin slaagt om deze aandelen zelf te kopen, heb je meestal geld gewonnen en geen nadelen ondervonden; als een tegenstander deze aandelen echter verwerft, moet je hem laten profiteren van jouw zuurverdiende vangsten op zee. De dorpsoudsten willen misschien ook hun eigen deel van je vangst, vooral als je hen hebt bezocht om bepaalde acties in het dorp te ondernemen, dus als je niet oppast, kan je vangst helemaal in handen van anderen terechtkomen en sta je met lege handen.
Voor het opzetten van het spel, op tafel, geldt eigenlijk precies hetzelfde. Net als de andere spellen van Rosenberg uit deze periode heb je veel ruimte nodig. De handleiding is gelukkig duidelijk en hoewel er geen Nederlandse regels zijn (ook geen vertaling op BGG) kom je er met de Engelse regels vlot uit hoe alles moet liggen. Er is een samengesteld centraal speelbord dat bestaat uit een actiebord, een bord met schepen en "elders" (die kun je vertalen als ouderlingen of oudsten, maar het zijn in feite de bejaarden van het dorp - waar ook voor gezorgd moet worden). Er is nog een bord waarop de gebouwen liggen en (leuk) de tafel met borden uit het dorpshuis.
Elke speler heeft daarnaast de beschikking over een havenbord met een opslagveld, 11 bospercelen en een haven. Plus een extra strip met plek voor wijze ouderen.
Wat gebeurt er in Nusfjord?
Het spel wordt gespeeld over 7 ronden. Elke ronde doorloopt door de volgende 3 fases in deze volgorde:
- Visfase
- Werkfase
- Terug-naar-huis-fase
Nadat de 7e ronde is voltooid, tel je de punten op je persoonlijke speelborden en bepaal je welke visser uit Nusfjord het deze keer het best gedaan heeft.
Fase 1: Vissen
We stappen in het spel wanneer de vloot van Nusfjord de haven verlaat. Alle boten varen gelijktijdig uit en komen ook op hetzelfde moment terug. Dat komt door het tij. Dit is in vrijwel elke vissershaven, overal ter wereld, het geval. Deze fase wordt dus gelijktijdig gespeeld. De vangst wordt later volgens bepaalde regels verdeeld.
Bij terugkomst in de haven gaat de vangst op de kade en wordt gekeken hoeveel elke visser heeft. Die nemen een overeenkomstig aantal visfiches uit de algemene voorraad op hand.
Die vangst wordt verdeeld volgens het volgende systeem: vijf stappen en in deze exacte volgorde. Spelers mogen niet
weigeren om hun vis te verdelen.
1. Ouderen
Plaats 1 vis op elke oudere die in je Ouderenraad zit.
Deze stap mag je overslaan wanneer je geen ouderen hebt om voor te zorgen.
Elke keer als er precies 3 vissen op een oudere liggen, moet je de vis onmiddellijk verwijderen. Eén van die drie vissen komt in je persoonlijke voorraad en de overgebleven twee vissen gaan terug naar de algemene voorraad.
2. Je Aandelen in Vreemd Bezit
Plaats 1 vis uit je hand op elk aandeel in jouw kleur dat op het actiebord is gelokaliseerd (op het veld “nieuw uitgegeven aandelen”) of in de persoonlijke voorraad van een andere speler. Aan het begin van het spel zijn alle aandelen van je bedrijf in je eigen bezit. Wanneer je je bedrijf wilt laten groeien heb je vreemd kapitaal nodig en laat je anderen in je vloot investeren. Die aandeelhouders willen rendement. Je betaalt dat in een deel van je vangst.
3. Jouw Aandelen in Persoonlijke Voorraad
Leg 1 vis uit je hand op elk (uitgegeven) aandeel in jouw kleur die zich naast het bord “Persoonlijke voorraad” bevindt.
Je begint het spel met twee uitgegeven aandelen (in eigen bezit) en drie onuitgegeven. Een deel van je vangst wil je investeren in je eigen bedrijf. Dat is dit deel.
4. Reserveer
Plaats de overgebleven vis in je hand op het reserve-veld van je havenbord. Daar heb je echter niet onbeperkt de ruimte maar slechts voor 8 vissen. Plaats er net zoveel vis in tot je die limiet hebt bereikt.
5. Algemene Voorraad
Heb je te veel gevangen en kun je de vis niet kwijt? Dan heb je pech en zet je de overgebleven vis overboord. Deze komen dus weer in de Algemene Voorraad (als overschot).
De visfase eindigt als alle spelers hun vis hebben verdeeld. Verplaats dan alle vis op de aandelen op het actiebord naar de Algemene Voorraad. Verplaats alle vissen op Aandelen naast je “Persoonlijke Voorraad”-bord (ongeacht de kleur) naar je Persoonlijke Voorraad.
In de visfase verdeel je altijd alleen nieuw gevangen vis. Als je je buit niet vergroot volgens de vraag, kan het gebeuren dat je geen vis op elke oudste of elk aandeel in andermans bezit kunt plaatsen. Maar zelfs dan hoef en mag je geen vis uit je eigen voorraad gebruiken.
Fase II: Werken
In de werkfase zet je je werknemers aan het werk. Ze voeren acties uit die je zullen helpen bij de ontwikkeling van je bedrijf en het dorp. Deze fase wordt met de klok meegespeeld.
Beginnend met de eerste speler, krijgt elke speler één beurt en in totaal drie beurten per speler. Tijdens je beurt mag je precies één werker plaatsen op een actieveld naar keuze. Die komen op het centrale actiebord of op een oudere in je Ouderenraad (die werken immers ook voor je). Hoeveel werkers op een actieveld kunnen staan, staat linksboven op elk veld.
Op de meeste actievelden staat een “1”,. Daar kan maximaal één werker staan. Als dat het geval is, zijn ze geblokkeerd voor de rest van de ronde.
Wanneer er met 3-, 4- en 5-spelers gespeeld wordt, zijn er actievelden met “2” en “3”. Deze kunnen bezet worden door zoveel arbeiders (van dezelfde speler of van verschillende spelers) voordat ze worden geblokkeerd.
Je moet onmiddellijk de actie van het gekozen actieveld uitvoeren. Je mag geen een actieveld bezetten zonder de actie uit te voeren.
Fase II: Terug naar huis
In de derde fase van het spel komen je arbeiders terug naar huis en kies je een nieuwe startspeler. Ook deze fase wordt gelijktijdig gespeeld.
Alle spelers moeten hun arbeiders van de actievelden op het actiebord en de Ouderenraad terugnemen. Vervolgens verplaats je het schip van de startspeler naar het eerstvolgende ronde-veld (het schip beweegt tegen de klok in), waardoor die speler de startspeler van de volgende ronde wordt.
In Nusfjord is er een ingenieus systeem om de startspeler te bepalen en ook om extra acties voor een bepaalde ronde te triggeren. Er zijn spelersfiches. De vorm van deze fiches is gelijk aan het aantal spelers. Zo zijn er driehoekige fiches voor een spel met drie spelers, vierkante fiches voor een spel met vier spelers, enz. Op deze fiches staat niet alleen aangegeven wie in welke ronde startspeler is, maar ook of er nieuwe gebouwen moeten worden toegevoegd uit de stapels die je tijdens het opstellen opzij hebt gelegd. Wanneer dat op het nieuwe rondefiche wordt aangegeven dan moet je dat doen.
De terugkeerfase eindigt nadat je het schip van de eerste speler hebt verplaatst en de eventuele instructies hebt uitgevoerd.
Er is een dag voorbij. Er wordt gegeten in het dorpshuis en iedereen gaat een nachtje slapen. Morgen weer een dag. Ook dan zal het waarschijnlijk motregenen en ook dan gaan we vissen. We starten die dag opnieuw met de visserijfase of, aan het einde van ronde 7, met het tellen van de punten.
Wat vinden we van Nusfjord?
Het is ontegensprekelijk een hoogtepunt uit het oeuvre van Rosenberg. Ik wil niet zover gaan om te beweren dat dit hét hoogtepunt is, want dan wordt het wel erg druk op de top van de Rosenberg, maar het is een boeiend en perfect uitgebalanceerd spel. Erg goed bedacht zijn de rondefiches waarmee in voor elk verschillend aantal spelers in elke ronde de startspeler bepaald wordt en ook de extra acties worden aangegeven. Dat zou ook bij andere spellen een handige oplossing zijn voor veel onduidelijkheid.
Natuurlijk ben ik ook onder de indruk van de manier waarop een week in een traditioneel Noors vissersdorp is vertaald naar een spel. Dat thema is zo helder en maakt het spel (voor beelddenkers zoals ik) heel makkelijk te spelen. Ik kan me voorstellen dat Rosenberg daar was (misschien wel in de zomer van 2000) en zich liet inspireren door het dagelijks leven en de gebruiken. Dat hij daar vervolgens, terug in Die Heimat dit spel van gemaakt heeft: Wunderbar!
Als laatste moet ik het artwork roemen. Prachtig! Ik ben een groot liefhebber van Dennis Lohausen, maar deze Patrick Soeder kan het ook! Toch vraag ik me af: ben ik nu de enige die in die ene visser Crocodile Dundee meent te herkennen?