Cryptic Nature

Ooit gehoord van een Wolpertinger? Het is een zoogdier met het hoofd van een konijn, het lichaam van een eekhoorn, het gewei van een hert en de vleugels van een fazant. Veel mensen denken dat ie niet bestaat. Dat dat onterecht is, ga je bewijzen in Cryptic Nature. In dit spel ben je namelijk een cryptozoöloog die afreist naar Zuid-Duitsland en andere Europese regio’s om er aanwijzingen te vinden voor het bestaan van deze Wolpertinger en andere cryptiden waaronder het beroemde Monster van Loch Ness (‘Nessie’). Vervolgens spoor je ze op, vangt ze en zet ze uit in het grootste en enige cryptidenreservaat van Europa.

Waar draait het om?

Alles draait in dit spel om Europese cryptiden – ook wel oneerbiedig fabeldieren genoemd – waarover de wildste verhalen de ronde doen en die zouden leven in het verborgene. Het intrigeerde de makers van het spel enorm dat er zoveel boeken zijn over dergelijke wezens en dat er zelfs in de afgelopen 20-30 jaar nog geregeld meldingen van waren. Omdat er zoveel verschillende soorten zijn, besloten ze zich – voor nu althans – te beperken tot hun eigen werelddeel Europa. Vaak zijn de verhalen gebonden aan een bepaalde streek en in dat geval zul je je als speler naar die specifieke regio moeten bewegen om het dier op te sporen.

Als cryptozoöloog ga je logisch te werk. Eerst verdiep je je in een bepaald dier door aanwijzingen voor zijn bestaan te vinden waarvoor je soms heel Europa door moet reizen. Elk dier vereist een bepaalde combinatie van ‘bewijzen’. Je moet dan denken aan: een pootafdruk die gezien is, botten die gevonden zijn, er is iets in het water of de lucht waargenomen, er is een slachtoffer gevallen, je spreekt met een ooggetuige of soms zijn het niet meer dan geruchten die de ronde doen. Als je voldoende aanwijzingen hebt, reis je af naar de regio waar het dier gesignaleerd is en probeert het op te sporen om het vervolgens te herplaatsen in het reservaat dat je gedurende het spel inricht lettend op het formaat en type leefomgeving passend bij de door jou opgespoorde dieren.

Hoe speelt het?

Iedere speler werkt met een cryptozoöloog die door Europa trekt en een assistent die aan de rand van het algemene speelbord werk verzet. Alle individuele spelersborden zijn exact gelijk. Elke ronde bestaat uit een cryptozoölogen- en een assistentfase. De assistenfase begint pas nadat iedereen de eerste fase heeft afgerond. Het spel eindigt als er niet meer aan het reservaat gebouwd kan worden.

In het begin kun je tijdens een beurt nog niet zoveel doen, daarvoor heb je eerst ervaring nodig die maakt dat je je actiemogelijkheden kunt upgraden. Je onderzoek vereist als je het goed en efficiënt wil doen bovendien geld dus je moet zorgen dat je zowel ervaring als geld bemachtigt.
Bij de start leg je markeerfiches op twee van de zes dieren ‘in de markt’ waar je onderzoek naar wilt doen. Verschillende spelers kunnen hun oog laten vallen op hetzelfde dier.

Cryptozoölogenfase

Wat je in deze fase kunt doen, hangt geheel en al af van je spelersbord. Je hebt altijd twee hoofdacties tot je beschikking omdat deze na elke ronde automatisch gereactiveerd worden. De ene actie is dat je twee afstanden kunt bewegen op het speelbord dat wil zeggen binnen Europa kunt reizen. De andere actie is een meerkeuzeactie waarbij je moet kiezen uit één van de volgende opties:
•    Extra afstand afleggen.
•    Bewijs verzamelen. Hiervoor moet je je bevinden in de regio waar het bewijs ligt. 
•    Cryptiden opsporen. Hiervoor moet je je bevinden in de regio waar het dier dat jij zoekt leeft. Je levert je bewijzen in en/of waagt een gokje met de dobbelstenen als je niet alle bewijzen gevonden hebt om er alsnog aan te komen. Bij een succesvolle vangst ontvang je de kaart en het bijbehorende tegeltje van het opgespoorde dier.
•    Cryptiden herplaatsen. Hiervoor moet je je in een willekeurige stad bevinden. Je plaatst het eerder bemachtigde tegeltje van jouw dier op een passende plek in het gemeenschappelijke reservaat (overeenkomend qua tegelvorm en leefgebied met jouw dier). Je ontvangt de bonussen van de terreintegels die je afdekt met jouw vondst.
•    Bewijzen vernieuwen. Als er minder dan 7 bewijzen op het speelbord liggen, kun je nieuwe bewijzen plaatsen totdat er weer 7 zijn. Dit gebeurt op een heel ingenieuze wijze waarbij van tevoren niet te voorspellen is in welke regio’s de fiches komen te liggen. 

Naast deze twee hoofdacties zijn er nog nevenacties die je kunt uitvoeren mits je ze door ervaring tot je beschikking hebt gekregen. Sommige nevenacties zijn ‘passief’ wat inhoudt dat je ze altijd tot je beschikking hebt en niet na gebruik opnieuw hoeft te activeren. Hieronder vallen extra bewegen of bewijs oppakken in een aangrenzende regio zonder dat je je daar bevindt. Andere zijn ‘actief’ en eenmaal gebruikt in een volgende ronde alleen dan weer beschikbaar als je ze gereactiveerd hebt (dit doe je in de assistentfase). Het zijn deels dezelfde acties als je hebt in de meerkeuze hoofdactie zoals bewijs verzamelen, een cryptide opsporen of in het reservaat plaatsen. Daarnaast kun je zorgen dat je kansen op succes groter worden bij het dobbelen om bewijs. Des te meer upgrades je op je spelersbord hebt, des te meer kun je doen tijdens je beurt want je mag je hoofd- en nevenacties allemaal inzetten in een willekeurige volgorde. 

Assistenfase

Je assistent moet in deze fase altijd één vakje omhoog of omlaag gaan. De volgorde van de assistenten bepaalt de beurtvolgorde. De keuze is lastig want als je omhoog gaat, kun je tegen betaling van één munt per actie je gebruikte nevenacties opnieuw beschikbaar maken en/of je kunt ervaring spenderen om je spelersbord te upgraden. Kies je er echter voor om naar beneden te gaan dan kun je weliswaar niet reactiveren of upgraden, maar heb je wél de mogelijkheid een assistentdobbelsteen te kiezen die je aantrekkelijke extraatjes geeft (zoals ervaring, geld of een gerucht). Beide wil je over het algemeen graag doen, toch zul je moeten kiezen. Wat altijd in deze fase mag, is bewijzen uit de markt kopen of eigen bewijzen verkopen/ruilen tegen wat er op dat moment in de markt ligt naast nog een paar andere kleinere acties. 

Aan het eind van je beurt, plaats je één van je drie terreintegels die je aan het begin van het spel koos in het reservaat en neemt er een nieuwe voor in de plaats. Op deze manier wordt het reservaat opgebouwd met berg-, water- en woudtegels die altijd moeten grenzen aan een tegel van hetzelfde terreintype. Als er geen enkele tegel van welke kleur dan ook meer gelegd kan worden, luidt dat het einde van het spel in.

Overwinningspunten

Punten verdien je alleen aan het einde van het spel en ze zijn bijna uitsluitend gebaseerd op de cryptiden waar je onderzoek naar deed. Opsporen levert de meeste punten op. Elke keer als een cryptide uit de ‘markt’ gehaald wordt, wordt er één van een hoger niveau voor in de plaats gelegd waar over het algemeen meer punten voor het opsporen voor te verdienen zijn. Het naar het reservaat brengen levert ook punten op, altijd 1 per dier ongeacht van welk niveau (herplaatsen heeft met name als voordeel dat je tijdens het spel via de bonussen op de terreintegels extra’s krijgt die ervoor zorgen dat je ervaring en geld bemachtigt).

Wie de meeste cryptiden naar het reservaat heeft gebracht ontvangt twee punten extra. Daarnaast zijn er nog contracten die een extra punt geven per dier uit een bepaalde windstreek, van een bepaald type of levend op een bepaalde terreinsoort. Cryptic Nature is bepaald geen ‘puntensalade’ waarin je bergen punten kunt scoren. Het maximum dat er in de spellen die ik tot nu toe speelde gescoord werd was 34 punten, meestal kwamen we niet verder dan ruim 25.

Wolpertingervariant

Het basisspel kun je uitbreiden met de Wolpertingervariant die je erbij krijgt. Met deze variant kun je in een stad een Wolpertinger opsporen. In elke stad ligt hiervoor één fiche. Als je het fiche omdraait blijkt soms dat je geen Wolptertinger te pakken hebt maar wel een leuk extraatje krijgt. Elke Wolpertinger levert je aan het eind een punt op en als je de meeste hebt, ontvang je nog eens twee punten extra. De Wolpertinger is leuk om toe te voegen als je het spel al een paar keer gespeeld hebt. 
Gelijk met het basisspel zijn ook twee uitbreidingen uitgebracht. Cryptic Nature Flora en Cryptic Nature Islands. Dit zijn aparte uitbreidingen die niet bij het basisspel zijn inbegrepen.

Solovariant

In de solovariant neem je het op tegen een stroper die uitsluitend op eigen gewin uit is en de cryptiden zal verkopen aan de hoogste bieder. Hij beweegt in het geniep en is niet zichtbaar op de kaart, alleen op de assistententrack waar hij je op de hielen zit door altijd precies onder of boven je te gaan staan.

Elke ronde trek je een stroperskaart die aangeeft wat de stroper die ronde zal doen afhankelijk van hoeveel bewijzen hij op dat moment heeft. Hij wil altijd precies die dieren waar jij naar op zoek bent en kan op de zwarte markt makkelijker aan bewijzen komen dan jij kunt. Bovendien kan hij opgespoorde cryptiden van je afnemen. Jouw cryptiden zijn pas veilig voor hem als ze in het reservaat zitten. Dat maakt hem een geduchte tegenstander. Dat moet ook wel omdat je deels kunt voorspellen wat hij zal doen dus je kunt daarop spelen of zelfs een beetje ‘vals’ spelen door met één van je markeerstenen net te doen of je op een bepaald dier uit bent (want daar heeft de stroper vaak een voorkeur voor) terwijl je in feite alleen maar met het andere dier dat je gemarkeerd hebt bezig bent. Het is niet zo dat de stroper altijd hetzelfde doet/kiest, maar er zit wel een duidelijke lijn in. De solovariant is meer dan de meerspelersvariant een race om je dieren zo snel mogelijk in het reservaat te krijgen. De stroper wint als hij drie cryptiden heeft opgespoord die aan een van de twee getrokken contracten voldoen of in totaal vijf willekeurige cryptiden heeft weten te vangen.

Wat vinden we ervan?

Intrigerend thema

Het thema ‘fabeldieren’ is bijzonder goed gekozen. Ze spreken tot de verbeelding, des te meer omdat het niet zomaar fantasiedieren zijn, maar wezens waarover daadwerkelijk verhalen de ronde deden/doen en die onderdeel zijn van de plaatselijke folklore in een regio (en vervolgens vaak opgepakt door de toeristenindustrie aldaar zoals bij ‘Nessie’). Alle dieren op de kaarten zijn op bestaande legenden gebaseerd. Op de korte omschrijving op elke dierenkaart staat een klein beetje achtergrondinformatie. Stuk-voor-stuk intrigerende wezens zoals de ‘zeebisschop’ (een vis waarin je een menselijk gezicht kunt herkennen met een mijter op zijn kop) en de Sarmatische zeeslak (een reusachtige slak met een gewei en gloeiende ogen).

Over alles in dit spel is duidelijk goed nagedacht. Van de logische speelvolgorde, de manier waarop bewijzen over het bord verspreid worden tot het magnetische bord voor het reservaat aan toe zodat de terreintegels niet verschuiven als je je dierentegels erboven op legt. De makers proberen echt de cryptozoölogie tot leven te brengen. 

Lastige keuzes

Het spelmechanisme is in veel opzichten minder fascinerend dan het thema. Je beweegt over een landkaart, pikt wat op her en der en levert het af. Je hebt een spelersbord waar je eerst nog weinig mee kunt, maar dat je kunt upgraden zodat je naarmate het spel vordert steeds meer in één beurt kunt doen. Je moet zorgen dat je dingen sneller doet dan je medespelers en af en toe een gokje wagen kan je daarbij helpen. Allemaal leuke, maar bekende mechanismes. Op twee uitzonderingen na die je niet vaak tegenkomt en die Cryptic Nature – naast het thema – aantrekkelijk maken:

1. Heractiveren van je gebruikte vaardigheden tegen betaling is niet zonder meer elke ronde mogelijk maar een lastige keuze (je laat aantrekkelijke extra’s hierdoor liggen). Dit stelt je op een goede manier voor een frustrerend dilemma met als gevolg een prettig gevoel van ‘argghhh ik wil dit maar ik heb dat andere óók nodig’.
2. Terreintegels met de daarop afgebeelde bonussen leg je in het reservaat zonder de garantie dat je er zelf profijt van zult hebben. Je doet dit in de assistentfase waarin je geen dieren naar het reservaat kunt brengen. Wat betekent dat andere spelers op jouw terreintegels in de volgende ronde hun dieren kunnen gaan leggen (tenzij je startspeler bent). In een spel met twee kun je nog goed voorspellen of je zelf wat aan je tegel zult hebben, maar in een spel met vier is dit niet meer dan een gok dus er is een kans dat je je medespeler(s) er voordeel mee geeft.

Aantal spelers

Het reservaat maak je kleiner als je met minder dan vier personen speelt. Dat werkt goed. In een tweepersoonsspel moet je bovendien voor het upgraden van een aantal vaardigheden wat meer moeite doen. Deze aanpassingen in de regels zorgen ervoor dat het spel goed speelt ongeacht het aantal spelers al is het bij twee natuurlijk wel wat gemoedelijker spelen dan bij een spel met vier waar vaker dieren en bewijzen voor je neus weggekaapt zullen worden.

Andere verwachtingen

Het verhaal over de cryptiden is zó aantrekkelijk gemaakt dat ik er stiekem nóg wat meer van verwacht had dan ik al krijg. Dat was ook de reactie van een deel van de mensen waar ik het mee speelde. Wat we dan nog meer hadden verwacht, bleef een beetje vaag in onze discussies hierover. In elk geval iets spannends, iets gevaarlijks misschien, iets mysterieus, iets dat direct met de dieren te maken heeft die je opspoort. De kaart van Europa als speelbord oogt wat saai voor zo’n tot de verbeelding sprekend onderwerp. Die realistische kaart is overigens een heel bewuste keuze van de makers geweest. Zij willen niet de indruk wekken dat het een spel over door hen bedachte fantasiedieren is. Ze willen daarentegen laten zien welke verhalen over wat voor wonderlijke dieren waar in Europa serieus de ronde deden. Dat is een legitieme keuze uiteraard, alleen had ik persoonlijk toch liever een wat fantasierijker bord gehad, meer in de sfeer van de prachtige achterkant van het speelbord.

Wat het thema ook net wat spannender had kunnen maken, is het vangen van de dieren. Je moet er weliswaar nu aardig wat handelingen voor verrichten, maar de dieren zelf laten zich opvallend makkelijk vangen. Je levert een paar bewijzen in en hopla, je hebt ze te pakken. Zelfs als je hun bestaan grotendeels met geruchten bewijst. Terwijl wat zijn geruchten? Zou het niet leuker zijn geweest dat je standaard had moeten dobbelen als je geruchten inzet om te zien of ze enige waarde hebben? Of misschien zou een onderscheid tussen gevaarlijke en ongevaarlijke dieren het avontuurlijker hebben gemaakt. Waarbij je dan meer punten krijgt als je een gevaarlijk dier vangt omdat je het risico loopt gewond te raken? 

Fijn spel voor verzamelaars en cryptidenliefhebbers

Cryptic Nature steekt goed in elkaar, gaat over een geweldig onderwerp waar je wat meer over te weten komt mits je de informatieve tekst op de dierenkaarten leest (wat niet nodig is voor het spel). Voor wie wel eens wat andere spelmechanismen wil proberen dan Wingspan, maar nog steeds graag dieren wil verzamelen, is dit vermoedelijk een perfect spel. Wat complexiteit betreft is het vergelijkbaar, zij het dat in Cryptic Nature meer kleine regeltjes zitten waar je even in moet komen (en als je de Duitse versie hebt, pak dan als het even kan de handleiding van de Engelse versie erbij waarin een paar details net wat duidelijker uitgelegd staan).

Als je niets met het onderwerp hebt, zal dit spel je niet kunnen bekoren, dan lijkt het vooral erg omslachtig wat je moet doen merkte ik bij medespelers die zich totaal niet in de dieren verdiepten (terwijl als je je erin verdiept, steekt het logisch in elkaar). Cryptic Nature lijkt me daarom bij uitstek een fijn spel voor 'dierenverzamelaars' en/of cryptidenliefhebbers. Stel je er in dat laatste geval dan wel op in dat je te werk gaat als een soort bioloog en niet als een avonturier.