Nu of Nooit

Voorafgaand aan het schrijven van deze recensie van Ryan Laukats spel Nu of Nooit werd ik me er weer eens scherp van bewust dat ik voor de organisatie van mijn klein-maar-fijne bordspellenverzameling ooit heb gekozen voor het principe van ordening op Thema. Dus niet op alfabetische volgorde, op kleur of grootte van de speldozen, of op naam van de spelontwerpers. Nee, op Thema: Fantasy bij Fantasy, SF bij SF, Horror bij Horror, enzovoorts.

Dat je met zo'n indelingsprincipe soms de plank behoorlijk mis kunt slaan, bleek onlangs maar weer eens, toen ik het voorrecht kreeg om Laukats Now or Never aan mijn collectie toe te mogen voegen. Het spel is in het Nederlands vertaald en uitgegeven door Keep Exploring Games onder de titel Nu of Nooit. Ik had wat te vluchtig naar de voorkant van de doos gekeken en, moet ik tot mijn schaamte bekennen, de tekst op de achterkant amper gelezen. Er was iets in het artwork dat bij mij de gedachte uitlokte dat het spel wel eens in de prehistorische hoek zou kunnen thuishoren. En dus kwam het plompverloren naast Paleo en Carcasonne: Jagers en Verzamelaars te staan.

Inmiddels heb ik de gelegenheid gehad om me uitgebreid in Nu of Nooit te verdiepen en heb ik deze, zeg maar, historische blunder recht kunnen zetten. Dit pareltje uit de spellenwereld staat nu in de kast te glimmen op de scheidslijn tussen de Fantasy- en SF-spellen en ik heb het zelfs voor elkaar gekregen om Nu of Nooit stijf naast Sleeping Gods en Empires of the Void II te krijgen. Die zijn namelijk ook van de hand van Laukat, zoals de kenners weten.

Zo. De Organisatiefreak in mijn binnenste kon weer eventjes opgelucht ademhalen.

Dan nu snel op naar het spel zelf. Zoals vele titels die aan de rijke verbeelding van de Amerikaanse spellenmaker Ryan Laukat zijn ontsproten, speelt Nu of Nooit zich af in de Fantasywereld die Arzium heet. Now or Never wordt in een specifieke Arzium-trilogie gekoppeld aan twee andere spellen, genaamd Above and Below en Near and Far. Titels al City of Iron, Islebound en Roam hebben echter Arzium ook als setting.

Het is een immens intrigerende spelwereld, dat Arzium. Er zijn bergen, grottenstelsels, steden, dorpjes, meren, bossen, woestijnen en zeeën. Maar ook eiland-stadstaten en vliegende continenten. En dan hebben we het nog niet eens over de enorme verscheidenheid aan inwoners gehad: reptiel- en visachtigen op twee benen, wildzwijnwezens, humanoïden, blauwhuidigen, robotkatten die hun dochtertjes kwijt zijn en heldinnen die op telepatische wijze met hun zwaard communiceren. Plus een compleet bestiarium aan vijandige monsters, niet te vergeten: van levende standbeelden tot aswezens.

Qua keuze van karakters is dit in ieder geval geen generieke westerse Fantasy met z'n welhaast standaard elfen, dwergen, halflingen en orken. Nee, het het geheel lijkt ook wel wat beïnvloed te zijn door de Fantasytradities uit het Verre Oosten (denk aan een JPRG als Zelda, waarin een breed spectrum aan verbazingwekkende creaturen figureert).

Die oosterse invloed wordt naar mijn mening ook wel wat weerspiegeld in de tekenstijl en het kleurgebruik, al ontbreken de in Manga en Anime alom aanwezige grote, glimmende ogen. Begrijp me goed: Ryan Laukat heeft een heel herkenbare en eigen grafische stijl (want de spellenmaker is niet alleen ontwerper en schrijver, maar ook een bekwaam illustrator), maar de fleurige kleuren en pasteltinten zijn toch echt opvallend anders dan die van de Fantasy-Amerigames die ik doorgaans speel.

Overigens is Nu of Nooit beslist niet alleen maar een Amerigame. Jazeker: je gaat op een verhaalrijk avontuur, waarbij je nieuwe gebieden in Arzium ontdekt, inwoners helpt, ervaring opdoet, rijkdommen verzamelt, je uitrusting en vaardigheden verbetert en vijanden bevecht met wapens of magie door een vierzijdige dobbelsteen te gooien. Maar tegelijkertijd moet er een dorp worden gebouwd, blijkt het lucratief te zijn om gebouwen strategisch naast elkaar te plaatsen, moeten er dorpelingen worden gehuisvest en dienen er grondstoffen te worden geproduceerd. En dat zijn toch allemaal heel duidelijke kenmerken van een Eurospel.

Je blijft je als bordspellenliefhebber en speler dus in heel veel opzichten verwonderen met Nu of Nooit. De spelwereld intrigeert en nodigt uit tot verdere ontdekking. De karakters, zowel de helden, als de overige wereldbewoners, als de vijanden die Arzium zijn binnengedrongen na het neerstorten van een mysterieuze kristallen meteoriet, zijn bijzonder interessant. De verhaalmodus, waarin het spel ook gespeeld kan worden, biedt maar liefst zes afzonderlijke hoofdstukken in mooi vormgegeven boekwerkjes, met verhaallijnen die de vier unieke helden op het lijf zijn geschreven. Hierbij is te werk gegaan op de klassieke 'Kies-Je-Eigen-Avontuur'-manier en worden dus telkens keuzemomenten aan de speler aangeboden, die het verhaal voortdurend op nieuwe manieren laten vertakken en waarbij de diverse keuzes ook echt verschillende consequenties hebben (en bijvoorbeeld ook andere beloningen opleveren).

We hebben het spel met twee spelers gespeeld en daarna heb ik me nog uitgebreid in de solovariant verdiept. Er zijn ontzettend veel spelcomponenten en de eerste setup nam in ons geval bijna een uur in beslag. Maar dat viel ook grotendeels te wijten aan onze onbekendheid met het spel en het speelmateriaal. Echter, ook nu ik goed weet wat precies bij wat hoort, kost me de setup ruim tien minuten. En je moet een joekel van een tafel hebben, waar het spel idealiter ook een tijdje kan blijven liggen.

Er is dus sprake van enige inspanningen en behoorlijk wat ruimte-inbeslagname, maar het speelplezier is er vervolgens ook naar. Zowel het rondreizen en avonturieren in Nu of Nooit als het bouwen van het bergdorpje genaamd Het Monument spraken ons erg aan. Het Euro-aspect past thematisch uitstekend in het spelgeheel, aangezien de dorpelingen twintig jaar geleden na de inslag van de meteoriet en de komst van de nachtmerrie-achtige monstruositeiten moesten vluchten, maar nu weer de mogelijkheid hebben om terug te keren naar hun thuisgebied en het geruïneerde dorp te herbouwen, aangezien de monsters om een nog onbekende reden verzwakt raken, ja zelfs beginnen te verstenen of in stof uiteen te vallen. Als held reis je rond in Arzium, bevrijd je mensen uit de verslappende greep van de vijanden en probeer je hen zover te krijgen om terug te gaan naar Het Monument voor wederopbouwwerkzaamheden. Ze hebben eindelijk weer een kans. Het is erop of eronder, oftewel: Nu of Nooit.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

Wat de spelhandelingen betreft, verlopen de beurten vlot en vloeiend. De dingen die je doet voelen logisch aan: je kiest er ofwel voor om rond te trekken, dingen te ontdekken of vijanden te bevechten, of je zet, zolang ze nog niet uitgeput zijn, Specialisten in die zich óf met bouwen óf met genezen bezighouden. Het mooie daarvan is dat je daarbij ook gebruik kunt maken van de kwaliteiten van de Specialisten van je medespeler(s) (of die van de Bot, als je solo speelt). Daar moet natuurlijk wel met klinkende munt voor betaald worden, maar je eigen Specialisten werken ook niet voor niks, moet je maar denken. Gebruikt een medespeler jouw Specialist, dan kun jij hem of haar (of het?) tijdens de betreffende speelronde weliswaar zelf niet meer gebruiken, maar ontvang je voor dat inhuren wel een soort belastingbijdrage uit de pot. En dat is dan ook maar weer mooi meegenomen.

Een ander voorbeeld van een fraai spelmechanisme is het vechtsysteem. Je held heeft op het spelersbord zowel offensieve als defensieve opties. Door het verkrijgen van beloningen tijdens je kweestes, of door het aanschaffen van wapens en uitrusting in een winkel, kun je die vaardigheden aanzienlijk verbeteren. Normaal gesproken kost het reizen door bergachtig gebied je bijvoorbeeld een klein stukje van je gezondheid, maar met een klimuitrusting is dat niet meer het geval. Om vijanden te bevechten, moet je zoals eerder genoemd een vierzijdige dobbelsteen gooien. De uitkomst van de worp bepaalt de kracht van de klap die je het monster toebedeelt. Of beter gezegd: de uitkomst correspondeert met wat je op je spelersbord op de vakjes 1 tot en met 4 hebt liggen aan wapenarsenaal. Het loont alleszins om te investeren in al dan niet magische aanvalskracht, want het is natuurlijk veel fijner om een dreun van minimaal Kracht Acht uit te delen met een nieuw en flitsend Schubzwaard, dan met het Sintelprikkertje van Kracht Twee of Drie waarmee je begint.

Ik wil deze recensie eindigen met een woord van waardering voor de zeer verzorgde productie van Keep Exploring Games. Het is een goed vertaalde Nederlandse versie van Now or Never geworden. Ryan Laukats spellen zijn verhaalgedreven en bevatten dus een enorme hoeveelheid aan teksten. Keep Exploring Games is er uitstekend in geslaagd om het spel te lokaliseren tot Nu of Nooit en beschikbaar te maken voor het Nederlandse publiek. Eerder deden ze dat ook al met het spel Sleeping Gods van Laukats uitgeverij Red Raven Games. Zulks verdient in mijn optiek niets dan lof.

Nu of Nooit is dus samenvattend een prachtig geproduceerd, fraai geïllustreerd, verhaalrijk Fantasy-avonturenspel, waarin ontdekken, vechten en bouwen op organische wijze met elkaar zijn gecombineerd. Aan het eind wordt, zoals het een goede Euro betaamt, natuurlijk nog even de balans van de behaalde Overwinningspunten opgemaakt. Maar persoonlijk vind ik dat eigenlijk niet eens zo bijzonder interessant, al kan ik me goed voorstellen dat er spelers zijn die toch wel graag even willen weten wie er, na een urenlange speelsessie, nu eigenlijk gewonnen heeft. Voor mij staan juist de verhaalbeleving en het gevoel van verwondering centraal en daardoor ben ik ook erg nieuwsgierig geworden naar de andere Laukat-spellen die zich in Arzium afspelen.

Als dat zo doorgaat, gaat mijn klein-maar-fijne collectie straks nog flink uit z'n voegen groeien ook!