In Kraftwagen: Age of Engineering ben je fabrikant in de Amerikaanse auto-industrie aan het begin van de 20e eeuw. Je ontwerpt, onderzoekt en ontwikkelt in je fabriek met het doel om de productie van steeds mooiere carrosserieën en de constructie van krachtigere en efficiëntere motoren te verbeteren. Je doel is om de beste en meest opvallende automobielen op de markt te brengen.
Het is inmiddels al een eeuwigheid geleden maar ik ben geboren in het achterkamertje van een sigarenwinkel. Mijn wieg was gemaakt van oude sigarenkistjes.
Het waren de vijftiger jaren en de tabaksindustrie beleefde gouden tijden. Mannen rookten sigaren of pruimden. Vrouwen rookten modern: menthol met filter. Een sigaret was nog een cigaret. Het was de tijd van de bruingerookte gordijnen en plafonds. Op verjaardagen stonden glazen met rookwaren op tafel. Treincoupés stonden blauw van de rook.
Op de planken van mijn moeders winkel stonden vele tientallen merken. Op mijn derde kon ik die allemaal benoemen. Ik jok hier geen woord van.
Misschien denk je nu: "Maar Dick, wat heeft de tabaksverkoop in de vijftiger jaren te maken met een bordspel over de Amerikaanse autoindustrie van de dertiger jaren?"
In mijn hoofd héél veel en dat wordt je straks wel duidelijk wanneer ik klaar ben met deze inleiding. Om daar te komen, bij het eind van mijn inleiding, moet ik eerst het verschil uitleggen tussen Amerikaanse en Engelse sigaretten. Of - beter gezegd - de doosjes waarin deze verpakt waren. De Engelse sigaretten (merken als Three Castles, Chief Whip, Miss Blanche, Golden Fiction, Captain Grant, Players Navy Cut en... Full Speed) zaten in luxe kartonnen schuifdoosjes. Amerikaanse staken in eenvoudige papieren verpakking. Met de kartonnen verpakking van de Engelse sigaretten werd een spel gespeeld: "Playeren". Dat was genoemd naar de mooiste doosjes, die van Players Navy Cut. Jan Cremer schreef er al over in "Ik Jan Cremer". Wanneer je daar meer over wilt weten, over playeren... ik kwam, op zoek naar beeldmateriaal, dit artikel tegen.
Maar laat ik proberen niet verder af te dwalen: het merk Full Speed gebruikte de binnenschuif van de verpakking om daar afbeeldingen van auto's op af te drukken. Die afbeelding kon je uitknippen en verzamelen in speciale albums.
Bij mijn opa en oma, in het tafellaatje, lag een dikke stapel met de eerste serie van deze kaartjes: 135 stuks. We speelden er twee spellen mee: hij liet de voorkant zien en ik moest zeggen welk merk en type het was. Andersom kon ook: De kaartjes werden omgekeerd op tafel gelegd en ik moest zeggen welke kleur de auto op de voorkant had.
Deze herinneringen kwamen weer terug omdat ik deze week bezig was met de review van Kraftwagen. Door de prachtige illustraties ging ik terug naar 1962, naar de Zoutmanstraat, naar het geheime tafellaatje, het Perzische tafelkleed, de Drostebus met Verkadetoffees en ik rook zelfs de geur van de bolknakken van mijn Opa: Agio Gouden Oogst. Ik heb geen idee naar welk neefje die kaartjes zijn gegaan toen mijn opa in 1974 overleed, maar zag dat er op Marktplaats nog genoeg plaatjes te koop waren. Ik kon mezelf beheersen.
Kraftwagen: Age of Engineering is een remake van Kraftwagen V6 uit 2015. Het spel is bedacht door Matthias Cramer, een ontwikkelaar die we kennen van vele tientallen hits. Ik ga ze niet noemen. Dat zou een belediging voor zijn immense natatenschap zijn. Het is vormgegeven door Javier González Cava (Inkgolem), een jonge illustrator uit Córdoba, Spanje. Je kent hem misschien nog niet maar wanneer je naar z'n portfolio gaat dan zul je zien dat je al best wel het een en ander van hem in je spellenkast hebt staan.
Voorbereiding
Wanneer we de borden op tafel leggen plaatsen we aan de ene kant van het bord alle carrosserieën. Die zijn genummerd van 1 t/m 7. We leggen daar ook de motoren, die ook genummerd zijn van 1 t/m 7 en het geld.
Op het grote hoofdbord zie je links bovenaan een circuit. Hier worden de auto's die we gaan bouwen getest, Dit is een belangrijk onderdeel van het spel omdat je hiermee niet alleen kunt bewijzen hoe goed jouw wagen is (waarmee je deze ook aantrekkelijk maakt voor sommige kopers en investeerders). Je kunt, door er te gaan racen, ook veel overwinningspunten halen waardoor het misschien helemaal niet nodig is om je auto te verkopen.
In de linkerbenedenhoek komen de mogelijke kopers van jouw auto. Er zijn vrouwelijke en mannelijke kopers. Er zijn vier groepen. Elk van die groepen heeft een eigen voorkeur. De ene groep is gefixeerd op een zo laag mogelijke prijs. Een andere gaat voor een krachtige motor, een derde wil luxe, de vierde groep garantie en zekerheid. Ik kom daar aan het eind nog op terug.
Rechtsboven is ruimte voor kaarten met personen die ons in onze onderneming kunnen helpen. Extra ingenieurs en topverkopers bijvoorbeeld. Er zijn ook investeerders die tijdens het spel in de markt kijken. Zij kunnen - nadat de particuliere kopers hebben ingekocht - kapitaal inbrengen. Ook dit mechaniek werkt zoals het in het echie ook zou doen.
Centraal op het bord zie je een grote cirkel. Een actiewiel. Hierin liggen houten schijven met alle acties - in willekeurige volgorde - en de vier grote spelersmarkers. Het mechaniek op dit spoor ken je misschien van andere spellen. De achterste speler mag de actie doen door zijn marker op een actieschijf te plaatsen. Hiermee kunnen één of meerdere acties worden uitgevoerd. Die marker staat dan vooraan in de spelersvolgorde. Op dat moment is de volgende speler die achteraan staat aan de beurt. Die doet hetzelfde en neemt de voorste plek over. Zo gaat het door tot je opnieuw achteraan staat en aan de beurt bent.
Je kunt in je beurt een actie kiezen die "ver in de toekomst" ligt. Het nadeel daarvan is dat het een beurt (of misschien wel 2) langer doet voor je aan de beurt bent. Dit is een eerlijk actieselectiemechanisme... dat ook heel frustrerend kan zijn wanneer de actie die jij wilt doen voor je neus wordt weggekaapt.
Elke speler krijgt een eigen spelersbord. Aan de linkerkant van de spelersborden zien we twee sporen met de kwaliteitsniveaus van onze motor en de carrosserie. In deze sporen passen precies de twee ronde houten markers in onze speelkleur. We krijgen wat geld om mee te beginnen en verder zien we uitsparingen waarin we kaarten van onze auto's kunnen plaatsen. Tot slot wil ik nog de kantine nomen waarin de arbeiders zitten te wachten om zo dadelijk aan het werk te gaan. Het is heel logisch en inzichtelijk in beeld gebracht.
Kraftwagen speel je in drie ronden en elke ronde heeft drie fasen: de voorbereidingsfase, de actiefase en de scoringsfase.
In de eerste ronde van het spel is er geen voorbereidingsfase. Deze is al gedaan is tijdens de opbouw van het spel. De twee tegels van de nieuwe ingenieurs en investeerders worden opengedraaid.
De tweede fase is de actiefase, dit is het deel van het spel waarin alles gebeurt. Zoals ik al schreef beginnen we met de speler die het verst naar achteren staat op het actiewiel. Er zijn verschillende acties:
- De motoractie geeft de mogelijkheid om een motor te nemen die gelijk is aan het motorniveau op ons spelersbord
- Met de Carrosserieactie mogen we een carrosserie van het niveau dat we hebben,
- Om de Grand Prix te doen, nemen we onze bolide en rijden we zoveel vakjes als het niveau van onze motor. Er is ook een optie om extra medewerkers te laten helpen in de race. Hiervoor kun je medewerkers plaatsen in speciale vakjes op je spelersbord. In het eerste vakje is ruimte voor één werknemer, in het volgende voor twee en in het volgende voor drie.
De Grand Prix werkt als volgt: voor elke ronde die we afleggen verplaatsen we onze markeersteen op het rondespoor. Dat levert veel punten op. - Als we een ingenieurstegel pakken, pakken we ook een ingenieurslamp. Deze lampen kunnen worden gebruikt om het motor- of carrosserielevel met één extra te verhogen. De niveaus kunnen overigens niet meer dan twee vakjes uit elkaar liggen.
- enz.
Zo geeft elke tegel op het actieselectiespoor de mogelijkheid om iets te doen in de automobielindustrie. Er zijn veel meer mogelijkheden. Die worden allemaal helder uitgelegd in de spelregels.
Hoe zet je een auto te koop?
De bedoeling van het spel is natuurlijk dat je geld verdient. Je zult de auto's die je maakt ook moeten verkopen. Dat gaat als volgt: Je neemt een carrosserie die je beschikbaar hebt, een motor (niet de motor van onze auto, het moet een motor zijn die in onze werkplaats staat). Die combinatie wordt in de markt geplaatst. Die auto verkoopt zichzelf helaas niet zo goed. We zullen er een werknemer naast moeten zetten die als verkoper kan acteren. Omdat het een vrije markt is mogen we de prijs vragen die we willen. Dat prijskaartje leg je er naast waarmee jouw deal bestaat uit een carrosserie, een motor, één of meerdere verkopers en een prijskaartje.
Dit onderdeel is, samen met de Grand Prix, de kern van het spel. Wanneer je hier goed in wilt zijn zul je door moeten hebben wat de volgorde van de kopers wordt en hoe je op hun wensen kunt anticiperen. Als je dat niet kunt is de kans groot dat je niets verkoopt en dus de bietenbrug op gaat.
Een lage prijs alleen is niet belangrijk want iedere koper heeft andere wensen.
Al met al is het een ingewikkeld spelletje waarvan de afzonderlijke mechanieken in elkaar grijpen. De verkoop van de auto's die je produceert kan je grote sommen geld opleveren... wanneer je productie voldoet wat in de markt gevraagd wordt. Om je auto's aan potentiële kopers te showen kun je deze laten meedoen aan autoraces. Dat is niet alleen goed voor de bekendheid van je merk; je vergaart ook roem en eer.
Het lijkt niet slim om al je tijd op het circuit door te brengen. Maar als je heel goed kunt racen kun je het tegendeel bewijzen. Er zal echter ook gewerkt moeten worden in de fabriek om de kwaliteit van je auto's te verbeteren, Wanneer je een zeker evenwicht weet te vinden in het ontwikkelen, testen bouwen en marketen van je auto's door je aandacht zo efficiënt mogelijk te besteden dan moet het kunnen lukken om aan de top te komen en het spel te winnen.
De speler die de meeste reputatiepunten heeft wint Kraftwagen - Age of Engineering. Reputatiepunten verdien je niet alleen tijdens de Grand Prix race maar ook door de verkoop van auto's. Je krijgt ook reputatiepunten voor sommige prestaties tijdens het spel.
Wat vinden we van Kraftwagen?
Laat me beginnen met de schitterende vormgeving. De illustraties zijn prachtig en en hoe deze op de speelborden zijn verwerkt is helemaal geweldig. Dat geldt ook voor de uitvoering van het spelregelboekje. Het is een feestje om daarin te bladeren. De verzorgde typografie, de lay-out en alle extra informatie over bijvoorbeeld engineers en investeerders geven het spel veel meerwaarde. Ook de kwaliteit van de speelstukken (het gezeefdrukte hout) voegt heel veel aan de beleving toe.
Het thema is ook voor wat de speelbeleving betreft op een heel sterke manier in het spel verwerkt. De acties die je uitvoert zijn logisch. Versterkt door de vormgeving kan je jezelf echt goed voorstellen dat je een auto bouwt, deze op een circuit uittest en vervolgens probeet te verkopen in een markt die - naar mijn gevoel - ook nog eens bijzonder realistisch weergeeft hoe de werkelijkheid zou kunnen werken.
De klanten die hun voorkeuren hebben; de een voor een auto die vooral goedkoop is, de ander die service belangrijk vindt, weer een ander die een sportieve auto wil... ik snap dat!
De manier waarop dat marktmechanisme werkt is uniek. Ik heb dat nog niet op deze manier in een ander spel gezien. Het bijzondere is dat je als speler invloed hebt op de markt omdat je mede bepaalt welke kopers (met hun voorkeuren) op de markt komen. Maar wanneer een medespeler dan besluit om een goedkopere auto met dezelfde eigenschappen in de markt te zetten dan kan het betekenen dat jouw auto onverkocht blijft en je dus met een zeperd blijft zitten. Dat is nu eenmaal hoe het vrijemarktprincipe werkt. Je zult moeten leren omgaan met concurrentie.
Ik ken spelers die het spel vanwege dit principe niet willen spelen. Het maakt het oncontroleerbaar. En dat klopt: Kraftwagen is dus geen spel voor spelers die het spelverloop, hun eigen beurten en de beurten van hun medespelers controleerbaar willen beheersen. In Kraftwagen hebben alle spelers invloed op het spel. Alle informatie is openbaar en er is geen sprake van een geluksfactor.
De vormgeving, de kwaliteit van de onderdelen, het prachtige spelregelboekje, de logische acties en de spelbeleving... Kraftwagen is een heel mooi uitgevoerd heerlijk spel waarmee je in anderhalf uur heel blij wordt. Ik geef het een 9 en vind dat welverdiend.
Maar ik ben zo enthousiast geworden van het spel dat ik de tweedehandsmarkt op ben gehold op zoek naar een doos met de uitvoering uit 2015. Natuurlijk om de completitis in mezelf te bedaren maar ook omdat het kon. Ik had mijn zakgeld immers niet uitgegeven aan een stapeltje Full Speed-plaatjes. En... ik wil weten wat de verschillen zijn tussen deze Kraftwagen en die andere.