Rise of the Wastelands

We hadden al eens eerder het genoegen een prototype van een spel te mogen bespreken voor Bordspelwereld.nl. Dat levert van tevoren toch wel een beetje een ander soort verwachtingsspanning op dan bij het 'ontdozen' van een eindproduct. De veelal onuitgesproken vraag “Zou het wel wat zijn?” speelt naar onze ervaring toch wel iets sterker bij een spel dat zich nog in een min of meer embryonale fase bevindt. In het geval van Rise of the Wastelands van Wulfhorn Games hadden we ons wat dat betreft overigens totaal geen zorgen hoeven te maken. Want dat spel is zelfs in prototype-vorm, zowel qua componenten als de manier waarop het speelt, al ronduit indrukwekkend. 

Het verbaast ons dan ook niet als we in een interview met de spelbedenker Jesús Casasola Boyero en met de mensen van Amsterdam Board Game Design horen dat Rise of the Wastelands al ruim zes jaar in ontwikkeling is en al honderden keren gespeeld en getest is. Hier is overduidelijk niet over één nacht ijs gegaan, alvorens er een crowdfundingcampagne werd opgezet. Er is ruim de tijd genomen om input en feedback op te halen, te verbeteren, bij te schaven, terug naar de tekentafel te gaan en al het mogelijke te doen om een kwaliteitsspel te lanceren. En eerlijk gezegd is zo'n grondig proces zeer aan te raden als het gaat om de categorie 4X Expert-spellen. De lat daarvoor is de afgelopen jaren alleen maar hoger komen te liggen.
 
Ontzettend interessant ook, trouwens, om te horen dat de maker ooit op het idee voor Rise of the Wastelands kwam toen hij Catan speelde en eigenlijk een medespeler wilde aanvallen (op het speelbord dan, hè? Tenminste ... daar gaan we maar vanuit). Maar zulks is in Catan, zoals we allemaal weten, volstrekt ongeoorloofd. Menig Euro-doetje zou zich het apelazarus schrikken en een complete rolberoerte krijgen als, in plaats van die vermaledijde Struikrover, de medespelers er plotsklaps met zuurvergaarde grondstoffen vandoor zouden gaan, of als ze pas aangelegde weggedeeltes zouden verwoesten of kleurige en fleurige dorpjes en stadjes met de grond gelijk zouden maken.

De aanvalsgedachte liet Casasola Boyero echter niet helemaal los en hij bedacht een wat agressiever spel, dat in eerste instantie een soort combinatie van Catan en Risk was. Door de jaren heen ontwikkelde zich dit tot een gestroomlijnd en compact 4X-spel, dat in tegenstelling tot bekende soortgenoten niet zes tot acht uur in beslag hoeft te nemen, maar in een uurtje of twee gespeeld kan worden. Qua genre is het overduidelijk post-apocalyptisch van aard; dat wil zeggen dat er een verschrikkelijke ramp op planetair niveau heeft plaatsgevonden (dit keer was er sprake van een verwoestende meteorietenregen) en dat de gedecimeerde samenlevingen weer stukje bij beetje opgebouwd moeten worden op de resterende puinhopen.

Er vallen meteen een aantal zaken op in dit prototype van Rise of the Wastelands. Allereerst natuurlijk het aansprekende grafische design van de Oostenrijkse conceptartiest en illustrator Jens Lindfors. Zijn artwork ademt de sombere sfeer uit van een geruïneerde wereld vol kapotte bouwwerken en machines, door gif en radioactieve straling aangetaste landschappen en tot monsterlijke gedrochten gemuteerde diersoorten. Menig ingewijde in de Fallout-, Mad Max,- of Borderlands-franchises zal hier met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid enthousiast van worden en een greep naar de speldoos doen, als die als eindproduct op de verkoopplanken staat. 

Ten tweede viel ons de kwaliteit van de spelcomponenten op. Daar viel zelfs in de staat van een prototype eigenlijk al niet heel veel op aan te merken: stevige, dubbelgelaagde spelersborden, grote aantallen gekleurde houten en plastic kubusjes, erg goede speelkaarten en mooi gemaakte miniatuurtjes, zoals de verkennersvoertuigen, legereenheden en gebouwtjes.  Op de Kickstarterpagina van Rise of the Wastelands zagen we dat er een DeLuxe-versie met plastic spelonderdelen komt. Maar de dertig euro goedkopere standaardversie met houten miniaturen is naar onze mening ook al heel erg fraai.  

En het derde wat er voor ons uitsprong, was hoe ontzettend leuk het is om dit spel te spelen. In bepaalde opzichten deed het mij en mijn medespelers wat aan The Warp denken, maar dat komt natuurlijk door de 4X-ingrediënten (eXploreren, eXpanderen, eXploiteren en eXtermineren) en het feit dat al die ontdekkings- en beschavingsopbouw- (en –afbreek-)handelingen zich niet op een groot heelal-speelbord met rondzwevende planeten, sterren en ruimteschepen afspelen, zoals bijvoorbeeld bij Twilight Imperium, Eclipse en Galactic Era het geval is, maar daadwerkelijk op de planeetbodem zelf. Een planeetbodem die zich stukje bij beetje aan ons als spelers openbaart en z’n geheimen prijsgeeft. Een planeetbodem waar we opnieuw schaarse grondstoffen aan moeten zien te onttrekken en waar we onze bouwwerken en voertuigen op plaatsen, om weer iets van een economie op poten te krijgen. Een klein stukje wereldbol dat we met pijn en moeite aan de totale vernietiging hebben ontrukt, dat we eindelijk weer ‘thuis’ kunnen noemen en dat we met hand en tand zullen verdedigen tegen mogelijke indringers. Toch ook maar weer investeren in militair materieel, dus. Er zit weinig anders op, aangezien we niet de enigen zijn die een maatschappij aan het opbouwen zijn.

Veel herkenbaars dus, voor 4X-spelers. Maar Rise of the Wastelands weet ook zeker te verrassen. Een modulair speelbord met meerhoekige tegels, die eerst geschud en vervolgens willekeurig gedekt neergelegd worden, hetgeen daadwerkelijk een ervaring van onontdekt terrein geeft, is op zich niet nieuw. Maar de makers hebben daar ook nog eens Verkenningskaarten aan toegevoegd, die doorgaans de keuze geven van een onmiddellijke beloning (door een zogeheten ‘Quick Search’ te doen) óf je uitdagen om je geluk op de proef te stellen en voor een nóg grotere beloning te gaan. Maar daar moet dan wel even een dobbelsteen voor worden gegooid en dat kan er ook voor zorgen dat je helemaal niets krijgt. We waren bijzonder gecharmeerd van dit spanning opleverende ‘Push-Your-Luck'-element.

Ook zijn we bijzonder goed te spreken over het Actieselectiesysteem in Rise of the Wastelands. Alle spelers beginnen met vier beschikbare Actieblokjes, maar je hebt op je spelersbord nog twee Actieblokjes die je vrij kunt spelen. Daarvoor zul je eerst wel in andere zaken moeten investeren, die op zichzelf al de moeite waard zijn (zoals het bouwen van een Communicatietoren, waarmee je de publieke opinie kunt beïnvloeden, oftewel propaganda kunt maken ten faveure van jezelf of ten nadele van je tegenspelers) en er ook nog eens voor zorgen dat je in volgende beurten meer acties kunt uitvoeren. Daarnaast krijg je zo nu en dan ook nog doorzichtige Actieblokjes tot je beschikking, die eenmalig in een beurt gebruikt kunnen worden, én heb je op je eigen, unieke leiderskaart ook nog zwarte leidersactieblokjes, die je één voor één eenmalig in kunt zetten voor het verrichten van bepaalde handelingen of het verkrijgen van zekere zaken. Dat zijn er in principe vijf, maar als je een Leidersdoel weet te behalen, krijg je als beloning nog twee van die zwarte blokjes.

Voor de duidelijkheid: je hebt als spelers aan het begin van het spel keuze uit maar liefst zes verschillende leiderstypes (van de Technocraat tot de Gokker), die specifieke eigenschappen hebben en daarnaast dus ook verschillende Leidersdoelen. Dit asymmetrische aspect van Rise of the Wastelands is in onze optiek een zoveelste pluspunt. 
 
We kunnen vanwege het beschreven uitgebreide Actieselectiesysteem gerust stellen dat er in je beurt echt altijd wel wat te doen is: je hebt legio mogelijkheden om uit te kiezen. Maar alles heeft wel zijn (grondstoffen)prijskaartje, natuurlijk. En je zou eigenlijk altijd het liefste meer dingen tegelijk willen doen, zoals het een goed 4X-spel betaamt. Als je de zaken echter een beetje goed plant, dan lukt het je bij je volgende beurt echt wel om zo'n, op zich niet super dure, maar wel drie Actieblokjes én een Verkennersvoertuig kostende, Buitenpost uit de puinhopen te stampen.

Een ander goed doordacht aspect van Rise of the Wastelands zijn de zogeheten Krachtkaarten. Om die te verkrijgen, dien je opnieuw een Actieblokje te spenderen, maar er moet tevens een Kristal voor worden betaald. Die kristallen functioneren als een soort Joker-grondstoffen, en zijn om die reden dus kostbaar. Daar staat dan weer tegenover dat de Power Cards ook niet te versmaden zijn. Ze zijn multifunctioneel: ze kunnen tijdens je beurt aantrekkelijke beloningen opleveren, maar kunnen daarnaast ingezet worden tijdens militaire schermutselingen, die na verloop van tijd onvermijdelijk gaan plaatsvinden.  
 
Zo'n gevecht tussen spelers, of tegen een neutrale eenheid, wordt namelijk niet met dobbelstenen uitgevochten, waardoor er altijd een gelukselement in een (oorlogs)spel komt, maar simpelweg door te kijken naar wie er de meeste Gevechtspunten heeft. En dat aantal punten kun je opkrikken door erin te investeren (bijvoorbeeld middels Gevechtstraining, of door je militaire eenheden te upgraden van ‘Basis’ naar ‘Medium’ naar ‘Superieur’, of door betere Krachtkaarten te kopen, waaruit je vlak voor het daadwerkelijk gevecht een keuze kunt maken).

Je ultieme doel in Rise of the Wastelands is om de sterkste en meeste invloedrijke leider van allemaal te worden. Dat doe je in eerste instantie natuurlijk door de samenleving waar je voor verantwoordelijk bent zo snel mogelijk op te bouwen en in allerlei waardevolle zaken te investeren. Maar nog concreter doe je dat door specifieke doelen te halen en prestaties te leveren, waardoor je steeds meer invloed krijgt en die invloed verspreid je vervolgens letterlijk op het spelersbord van je tegenstander(s). In het spel is dat vormgegeven door middel van een soort markt met Prestatiekaarten. Die kaarten zijn tweeledig: de prestatie op de bovenste helft van de kaart is verhoudingsgewijs wat gemakkelijker te halen dan die op de onderste helft. Voor je eerste drie prestaties kies je de bovenste; daarna moet je de moeilijkere kiezen. Weet een speler zo’n doel te halen, dan mag hij of zij met een schijfje van zijn of haar kleur die prestatie claimen. De andere speler(s) hebben dan ook nog die beurt lang de kans om hetzelfde te doen. Aan het begin van de volgende beurt worden dan de betreffende prestatieschijfjes als Invloed op het bord van een gekozen tegenspeler gelegd (dat kost de betreffende speler helaas een stukje van z’n populariteit bij z’n eigen mensen, maar hij krijgt daar dan soms wel weer een enigszins compenserende beloning voor (zoals een Krachtkaart)). Zodra een speler vijf prestaties heeft weten te claimen (en/of een hoofdsteden van tegenspelers heeft aangevallen en verslagen, hetgeen ook Invloedspunten oplevert) en de betreffende vijf invloedsschijven heeft weggespeeld, wordt de eindronde ingeluid. Degene met die aan het eind de meeste Invloed heeft, wint het spel (en ja: het regelboek voorziet vanzelfsprekend in de nodige manieren om een gelijkspel te doorbreken). 

Maar ontzettend mooi, hoor, dit spel. De post-apocalyptische thematiek spreekt ons persoonlijk enorm aan en de spelhandelingen zijn stuk voor stuk logisch en bij het epische Verwoesting-en-Opbouw-thema passend. Reeds in prototype-vorm kunnen we het niet anders beoordelen dan als zijnde een Prestatie van Formaat en we kijken dan ook met zeer veel belangstelling uit naar de volledig voltooide versie, waarin hopelijk ook een goed uitgewerkte solomodus zit (waardoor onze voorlopige waardering van een dikke 8 nog wel eens ietsjes naar boven bijgesteld zou kunnen worden).