Oranienburger Kanal

Onder de serieuze bordspelspelers zijn er nogal wat die liefhebber zijn van de spellen van Uwe Rosenberg. Ik ben dat ook. Dus toen er verleden jaar werd aangekondigd dat er een nieuwe "Uwe" aan zat te komen heb ik daar meteen op ingetekend. Voor deze gelegenheid samen met Frau Prüser omdat Oranienburger Kanal ook een solomodus heeft.
Frau Prüser koopt beslist geen spellen zonder solomodus, vandaar.

Het spel is - net als veel van Uwe's spellen - geïnspireerd door een streek of plaats waarmee Der Uwe een sympatische relatie heeft. Ik ga het rijtje hier niet opsommen, de kenners weten wat ik hier bedoel.
Van het Oranienburg-kanaal, waarvoor dit spel de inspiratie heeft gelegd, had ik nog nooit eerder gehoord. Ik werd enthousiast (vormgeving!) en zag er meteen, nog voordat ik de Wikipedia had opengeslagen, een nieuwe bedevaart met de GetAway Car in (ik was nauwelijks terug uit Arle).
Ik begon met me alvast in te lezen.

Het Oranienburg-kanaal werd tussen 1832 en 1837 in Brandenburg aangelegd. De rivier de Havel was moeilijk te bevaren in de buurt van de Oranienburg-fabrieken, dus werd er een kanaal aangelegd vanaf de Havel dat het oudere Ruppin-kanaal kruiste en zo het Oranienburg-kanaalkruis vormde. Tijdens de industrialisatie in de 19e eeuw ontstonden er tal van bedrijven en bedrijvigheid aan deze belangrijke waterweg. Bovendien werden er extra straten en spoorwegen aangelegd.

Tot zover klonk het nog allemaal indrukwekkend en vroeg ik me af waarom ik dit heroïsche Wirtschaftswunder uit de tijd van de Duitse industrialisatie over het hoofd had gezien.
De Duitse Wikipedia deed er nog een schepje bovenop:

Mit Fertigstellung des Großschiffahrtsweges Berlin-Stettin (heute wie schon vor 1914: Havel-Oder-Wasserstraße, HOW) 1914 führte der Großteil der Berufsschifffahrt von und zur Oder und oberen Havel über diesen. Seit der Zerstörung beziehungsweise Aufgabe der Schleusen im nördlichen Kanalabschnitt ist der Schiffsverkehr in diese Richtung vollständig eingestellt. Der Oranienburger Kanal stellt heute lediglich die Verbindung zwischen dem Ruppiner Kanal und der Havel-Oder-Wasserstraße dar. Der südliche Abschnitt des Kanals dient fast ausschließlich Sportbooten, die im Sommer von und zu den Ruppiner Gewässern unterwegs sind. Der nördliche Abschnitt bis zur ehemaligen Schleuse Sachsenhausen wird kaum genutzt. Der Kanal hat eine Sohlenbreite von 9,42 Meter und eine geringste Wassertiefe von 1,41 m. Laut dem Entwicklungskonzept[1] der Stadt Oranienburg ist eine Wiederherstellung des nördlichen Abschnittes von der Schleuse Sachsenhausen bis zum Kanalkreuz geplant.

Terwijl ik dit las en naar de doos keek vulde mijn kamer zich met de aanzwellende klanken van Wagner's Walkürenritt. Geweldig!

Totdat het teleurstellende moment kwam dat ik foto's zag en las dat dit "kanaal" nog geen 9 kilometer lang is. En ik had het Panama of Suez voor ogen.
Negen kilometer! Zoiets noemen wij een sloot. Zelfs de Gouwe en het Aarkanaal zijn langer. Om daar nou een heel spel over te bouwen...
Stel je voor dat Arjan van Houwelingen een spel zou maken over het Peizerdiep... of Dolf Sierre over het Prinses Margrietkanaal. Ik noem maar wat. Wanneer je het dan over heroïsche overwinningen op weerbastige kleigrond hebt.
Typisch Duitse dikdoenerij dus.
Ik kan er mezelf nu nog steeds kwaad over maken.

Ter zake
De doos, de spelregels en de kaarten van Oranienburger Kanal zijn fantastisch vormgegeven met prachtige JugendstilI krullen en heerlijke kleuren. Het doet mij sterk denken aan de affiches van Alphons Mucha. Ik greep meteen al naar de portemonnee.
In het spel bouw je nieuwe industrieën en geef je vorm aan de infrastructuur door wegen, straten, spoorwegen en kanalen aan te leggen. Het belangrijkste zijn bruggen die gebouwen met elkaar verbinden. Om dit allemaal te doen, heb je toegang tot verschillende acties die je op de juiste momenten selecteert.

Elke speler ontvangt een industriebord met een matrix van 12 vakken en een netwerk van routevakken er omheen. Dit verbeeldt de omgeving waarin we het kanaal gaan graven.
We krijgen ook een grondstoffenwiel (dat lijkt op het wiel uit Glasstraat), goederenfiches (3 standaard en 2 luxe) die op de aangegeven velden worden geplaatst en een spelhulp.
De ene kant van het industriebord bevat een voorgedrukt kanaal, spoor en twee paden, de andere kant is blanco voor een variante opstelling.
Een van de stapels A of B (of C tot F als je de uitbreidingen hebt) wordt gekozen voor het spel en vervolgens wordt het gemarkeerde aantal kaarten (afhankelijk van het aantal spelers) voor elke kleur gedeeld in stapels en op hun gemarkeerde plekken op het actiebord gelegd. Ten slotte worden er 4 kaarten van de groene stapel gedeeld om de eerste bouwmarkt te vormen.
De startspeler krijgt een rode actieschijf, neemt de stapel van vijf actieschijven (goud bovenop) en kiest een van de zeven acties en voert die uit. Daarna neemt de 2e speler de stapel op maar laat de onderste op het veld liggen en gaat naar een andere actie. Dit wordt gedaan totdat er vijf acties zijn gekozen, 3 voor de actieve speler en twee voor de andere. De bovenste (gouden) schijf op de stapel is om de huidige actie gemakkelijk te herkennen. De andere (zilveren) schijven geven aan welke acties al geweest zijn

Die acties zijn:

• Bouw een pad of een verharde weg
• Bouw een gebouw (als het groene deck op is, mag je ook een brug bouwen)
• Bouw 3 paden en/of wegen (als het bruine deck op is, mag je in plaats daarvan een brug, pad en weg bouwen)
• Bouw 2 wegen naar keuze (ook een spoorweg of kanaal). Wanneer de blauwe stapel op is, mag je in plaats daarvan een kaart nemen om eengebouw bouwen.
• Neem 4 hout
• Neem 3 hout/erts/klei (slechts één type) of bouw een brug
• Neem 4 klei

Aan het einde van de ronde leg je op de eerste vier acties (op de bovenste rij van het actiebord) een munt. Bovendien krijgen alle andere 3 acties onderaan het bord die niet zijn uitgevoerd ook een munt. Dit geld krijg je extra wanneer de actie wordt gespeeld.

Er zijn 4 soorten wegen in het spel

1. Paden - daarvoor betaal je 1 klei. Paden mogen worden opgewaardeerd naar andere wegen.
2. Verharde wegen - daarvoor betaal je 1 steen
3. Spoorwegen - daarvoor betaal je 1 hout & 1 ijzer. Spoorwegen worden aangesloten op een bestaande spoorweg
4. Kanalen - daarvoor betaal je 3 geld. Kanalen moeten verbonden zijn met een bestaand kanaal maar de uitgegraven klei kun je weer gebruiken voor o.a. het aanleggen van paden.

Op de kaarten waarmee je een gebouw mag bouwen staat veel informatie. O.a. de kosten die ervoor moeten worden betaald. Die iconografie is helder en duidelijk. Die kaarten mag je op een leeg veld op je plattegrond plaatsen. Elke kaart geeft punten en een vaardigheid die niet wordt geactiveerd wanneer deze wordt geplaatst. In plaats daarvan kan elke structuur tijdens het spel twee keer worden geactiveerd (misschien zelfs vaker vanwege kaarteffecten). De ene keer wanneer het bouwwerk is omgeven door routes, en de tweede keer wanneer er een tweede brug op dat gebouw is aangesloten.

Bruggen kosten 1 hout en kunnen alleen geplaatst worden tussen 2 gebouwen die een bestaande route ertussen hebben.
Het uitgeven van middelen gebeurt door het wijzigen van de waarde op het middelenwiel.
Naast de bovenstaande acties mag een speler een onbeperkt aantal acties 'altijd' uitvoeren.

• Koop een basisgrondstof (hout, erts, klei) en betaal de kosten van het volgende veld.
• Betaal 2 munten om het grondstoffenwiel wiel één stap te verplaatsen. Als je 3 basisgoederen verliest, ontstaan er twee luxegoederen (baksteen & staal).

Je kunt deze in willekeurige volgorde doen en voor, tussen of na de acties op een actieveld. In de eerste actie kun je bijvoorbeeld een gebouw en een pad of weg bouwen.
Aan het einde van de ronde worden nieuwe munten (daalders) geplaatst en worden nieuwe kaarten neergelegd. Daarna mag elke speler ervoor kiezen om zijn grondstoffenwiel één stap te verplaatsen. Dit gaat niet automatisch zoals in Glass Road.

{gallery}oranienburgkanal{/gallery}

Wat vinden we er van?
Iedere keer wanneer ik Oranienburg Kanal met iemand speel wordt aan het eind gevraagd of het net zo goed is, of misschien zelfs beter da Friesche Velden.

Anders dan in Friesche Velden wordt elke speler constant hier gedwongen om een gebouw te kopen voordat zijn tegenstander het doet. Dat zet druk op je keuzes. En je hebt altijd grondstoffen nodig. Soms kan het nemen van grondstoffen een verspilde actie zijn, omdat je hiermee een tegenstander de kans geeft om een 2e gebouw te pakken of de enige kans om rails of kanalen te bouwen. Gebouwen geven je grote voordelen wanneer je deze handig bouwt Maar ook weinig (of zelfs niets) wanneer je deze op de verkeerde plek bouwt. Omdat elk gebouw twee keer kan worden geactiveerd, is de plaatsing van die gebouwen, wegen en bruggen erg belangrijk. Je wint twee maal veel of twee maal niks.

Elke belangrijke beslissing is van de speler zelf. Weinig in dit spel wordt bepaald door geluk en zelfs dan heb je - zoals bij alle Uwe's - een ecape of runaround.
Je moet plannen: Verplaats ik het productiewiel aan het einde van mijn beurt voor meer baksteen en staal, of heb ik juist meer basisgoederen nodig? Plaats ik nu een pad om een mindere, maar broodnodige vaardigheid te activeren en later voor de 2e activering te veel te bouwen? Neem ik nu een gebouw of sta ik de tegenstander toe deze te nemen?

Voor een spel dat maximaal 10 minuten duurt om uit te leggen (!!!!) en dat beslist geen hoge aanschafwaarde heeft is dit heul veul spel. En ik heb nog niet eens elk deck geprobeerd. Sterker nog: alle spellen die ik gespeeld heb zijn nog met deck A.
Kaarten heb je genoeg. Wanneer je vind dat sommige kaarten te veel voordeel geven (of te weinig), dan verwijder je die gewoon uit het deck.

Ik denk dat ik het spel even fijn vind om te spelen als le Havre, Poorten van Loyang en Friesche Velden en geef er vierenhalve DickVoorMekaarWaardester aan.
Daarvan trek ik een halve ster af vanwege de "uitbreidingen".
Dat zijn namelijk geen "uitbreidingen" in de zin dat het iets aan de basis toe voegt. Ze vervangen iets.
Ik zie liever een uitbreiding voor 3 of 4 spelers.